Yüksek lisans tezleri ve doktora tezlerinde özellikle son yıllarda bir ampirik uygulama ve bunun analizinin yapıldığı bir analiz kısmı neredeyse tüm tezlerde olmaktadır. Bu durum tez analizi ihtiyacını oldukça arttırmıştır. Bunlara ek olarak lisans projelerinde dahi tez analizi tarzı uygulamaların yapıldığı görülmektedir. Bunlara bir de ağırlıklı olarak akademisyenler tarafından düzenli olarak yayınlanması gereken makalelerin analizleri eklendiğinde akademik analiz ihtiyacının ne boyutlarda olduğu görülmektedir. Bu ihtiyaçlar sebebiyle gerek öğrenciler gerekse akademisyenler için tez analizi ve makale analizi nasıl yapılır sorusu önem kazanmaktadır. Tez analizlerinde ve makale analizlerinde hangi veri toplama yönteminin seçildiği ve yapılması gerekli olan analizlerin neler olduğu oldukça önemlidir. Tez analizi söz konusu olduğunda en sık kullanılan veri toplama yöntemlerinin başında anket yöntemi gelmektedir. Dolayısıyla tez analizlerinin büyük bir kısmı anket analizi yapılmasını kapsamaktadır. Anket analizlerinin de büyük bir kısmı nicel analiz olarak nitelendirilmektedir.
Anket analizi nasıl yapılır sorusunun cevabı kısaca şudur. Burada ilk aşama, anket formları aracılığıyla toplanmış olan anket verilerinin uygun formatta SPSS vb. (hangi istatistik programı kullanılacaksa) analiz programına aktarılmasıyla başlanmaktadır. Aktarılan veriler daha sonra araştırmanın amacı, türü, hipotezler vb. diğer faktörler de göz önünde tutularak ilgili paket programda analiz edilmektedir.
Yapılan anket analizi neticesinde SPSS programı (ya da hangi program kullanılmışsa) bazı bulgular ve tabloları çıktı olarak vermektedir. Bu aşamadan sonra analiz programının bu çıktılarının da kullanılarak, yorumlanarak bir analiz raporu hazırlanmalıdır. Analiz raporu hazırlanırken de tez yazım kılavuzunun kuralları çerçevesinde rapor hazırlanmasına dikkat edilmelidir. Anket analiz süreci aktardığımız gibi bu şekilde olmasına karşın, daha fazla bilgi sahibi olmak isteyen kişiler için aşağıda detaylı bir anket analizi bilimsel analiz süreci sunulmuştur. Buna göre bir anket analizinin ilk aşaması araştırma tasarımının yapılmasıdır.
Araştırma Tasarımı
Bir istatistiksel analizde en önemli husus araştırma amacının net bir şekilde belirlenmesidir. Araştırma amacının belirlenmesi esasen analizin araştırma tasarımı bölümünde yapılmaktadır. Araştırmada belirlenen amaçlar doğrultusunda analiz için hipotezlerin hazırlanması, araştırmanın kapsamının belirlenmesi, buna uygun şekilde ölçeğin ve anket formunun oluşturulması (anket sorularının hazırlanması) ve araştırma evreni ile örnekleminin belirlenmesi aşamalarından oluşan ve analizin ilk aşaması olan araştırma tasarımı bölümüdür.
Anket sorusu hazırlanırken araştırma ölçeği ve araştırma amaçları doğrultusunda kısıtlanmalıdır. Yani ölçek olarak anket sorularının bire bir kullanılması değil, kendi çalışmamıza uygun şekilde adapte edilmesi büyük bir önem taşımaktadır. Benzer şekilde araştırma hipotezlerinin oluşturulması da anket sorularının hazırlanmasında olduğu gibi ölçeğe ve çalışma amaçlarına bağlı bir işlem olduğu için, bir analizde hipotez oluşturmak ile anket sorularının hazırlanması aynı süreç içerisinde yürütülmektedir. Örnek vermek gerekirse bir iş yerindeki çalışanların aldıkları ücretler ile iş tatminleri arasındaki ilişki incelenecekse bu iki değişkeni de ölçecek bir ölçeğe göre anket sorularının hazırlanması gerekmektedir. Bir değişkene dair seviye ölçmek amacıyla kullanılan anket soruları da genellikle likert tipi ölçek sorularıyla yapılmaktadır. Yani hiç katılmıyorum'dan tamamen katılıyorum'a kadar giden 3'lü, 5'li likert ölçekleri kullanılabilmektedir.
Anket sorularınız arasında sizin çalışma amacınıza hipotezinizi test etmenize hizmet etmeyen sorular tamamen kaldırılmalıdır. Bu tür sorular hem anket katılımcılarının gereksiz sorularla uğraşıp sıkılmalarına neden olabileceği gibi hem de araştırmamız için gereksiz verilerin toplanmasına sebep olmaktadır. Bu durum, ölçülmesini istediğimiz bir değişkenin eksik ya da hatalı olarak ölçülmesi kadar olmasa da analiz sürecimiz için istenmeyen bir durumdur.
Araştırma amacımızla uyumlu olan hipotezlerimizin test edilmesine katkı sağlayan anket soruları hazırlandıktan sonra bu anketin evreni ve uygulanacak kesimi olan örneklemi belirlenmelidir. Örneklem araştırmanın uygulandığı ve evren içerisinden çekip alınıp analize dahil edilen küçük kısımdır. Örneklem üzerinde yapılan analiz neticesinde evren hakkında varsayım ve çıkarımlarda bulunulmaktadır. Örnek vermek gerekirse bankacılık sektöründeki çalışanlar üzerinde yapılan bir çalışmada tüm Türkiye'deki bankacılar çalışmamızın evreni iken, seçilen bir banka, ya da seçilen bir pozisyondaki bankacılar araştırmamızın örneklemini oluşturmaktadır.
Verilerin Toplanması ve SPSS'e Veri Girişinin Yapılması
Yukarıda açıklandığı şekilde araştırma amacı, hipotezler, evren, örneklem, ölçek, anket formunun belirlenmesi yapıldıktan sonra bu anketlerin hedef katılımcı kitlesine yani örneklemimize uygulanması aşamasına geçiyoruz. Bu aşamadaki en büyük sorunlardan biri veri güvenilirliği, toplanan verilerin doğruluğu konusunda emin olmamızdır. Sadece veri toplama araçlarınızın geçerli ya da güvenilir olması topladığınız verilerin de güvenilir ve doğruluğunu garanti etmemektedir. Veri toplama aracının güvenilir olması, veri toplama aracının yapısal geçerlilik ve güvenilirliği ile ilgili bir konudur.
Verilerin toplanması işlemi bittikten sonra, toplanan verilerin tasnif edilmesi, gerekirse bazılarının veri seti içerisinden çıkarılması ve sonra da SPSS vb. paket programına bu verilerin aktarılması işlemine geçilmelidir. Toplanan verilerin SPSS'e aktarılması konusunda manuel olarak SPSS'e veri girişi yapabileceğiniz gibi, SPSS'e excelle de toplu olarak veri girişi yapabilirsiniz. Bu konudaki eğitim dokümanımıza ulaşmak ve detaylı bilgi için tıklayınız.
Verilerin Analiz Edilmesi
Verilerimizi topladık, SPSS ya da başka bir paket programına girişini yaptıktan sonra yapacağımız şey, bu verilerin doğru analiz türüyle analizinin yapılmasıdır. Veri analizi sürecinde doğru analiz yönteminin seçilebilmesi iyi bir istatistiki bilgi gerektirmektedir. Ancak bu aşama da diğer tüm analiz aşamalarıyla birlikte ele alınması gereken birbirlerine bağımlı süreçlerdir. Veri analizine geçilmeden önce gerekirse verilerin temizlenmesi de oldukça önemlidir.
Araştırmamızdaki veri toplama araçlarıyla, toplanan verilerin uyumlu olması da bir gerekliliktir. Bunları tespiti için bazı teknikler vardır. Bilimsel araştırmalarda ölçüm için kullanılan araçların da geçerlilik ve güvenilirliklerinin kontrolleri yapılmalıdır. Bu kapsamda Açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve güvenilirlik analizleri yapılmalıdır. Ölçme araçlarımızın geçerlilik ve güvenilirliklerinden emin olduktan sonra veri analizine geçebiliriz.
Gerek anket analizi gerekse başka türdeki analizler söz konusu olduğunda yani akademik çalışmaların tez analizlerinde ağırlıklı olarak SPSS analizi kullanılmaktadır. SPSS analizi yapılırken verilerin analizi maksadıyla bir takım analizler yapılmaktadır. Bunlar hipotezlerin test edilmesi amacıyla yapılmaktadır. Bu analizlerde verilerin dağılımları (normal dağılıma uyup uymadığı,), hipotezlerin yapısı ve hipotezlerdeki değişkenlerin yapısı gibi konuların test edilebilmesi amacıyla uygun test istatistikleri belirlenip uygulanmalıdır. Bu maksatla çok sayıda test ve analiz türü bulunmaktadır. Bunlardan çalışmamız için uygun olanların seçilmesi ise analiz bilgisi ve tecrübesi gerektirmektedir. Veri analizi için parametrik ya da parametrik olmayan analiz türlerini de bilmek ve buna uygun analizleri seçmek önemlidir.
Analiz Sonuçlarının Yorumlanması
Veri analizi tamamlandıktan sonra elde edilen tüm bulguların hipotezlerimiz ve araştırma amaçlarımız da göz önünde bulundurularak yorumlanması aşamasına geçilmektedir. Aslında veri analizi süreciyle verilerin yorumlanması birbirlerinden bağımsız süreçler değildir. Nitekim analizi yapan bir kişinin doğru şekilde bu analizin yorumunu da yapması beklenmektedir. Bu yazımızda anket analizi nasıl yapılır sorusuna cevap bulabilmeniz amaçlanmıştır. Anket analizi talepleriniz ve sorularınız olması durumunda talep formunu doldurarak bizimle iletişime geçebilirsiniz.